Gerbera jamesonii – gerbera Jamesona
Gerbera to doskonała, choć obecnie trochę zapomniana, roślina na kwiat cięty. Przez wiele lat należała do pierwszego wyboru wraz z goździkiem szklarniowym. Trwałość kwiatów po ścięciu wynosi ok. 7-14 dni. Ostatnio coraz chętniej kupujemy gerbery doniczkowe, o znacznie mniejszych rozmiarach i drobniejszych kwiatach.
Pochodzenie: Południowa Afryka, rejony tropikalne.
Opis: Bylina, wytwarzająca liczne korzenie przybyszowe wyrastające u podstawy pędu lub z bocznych pędów. Korzenie te mają zdolność wciągania rośliny w głąb podłoża poprzez kurczenie się. Roślina tworzy skrócony pęd, z którego wyrastają długoogonkowe liście. Liście są klapowane, gęsto owłosione pod spodem. Kwiaty typowe dla rodziny astrowatych, zebrane w kwiatostan typu koszyczek, pojedynczo na długiej bezlistnej sztywnej szypułce kwiatowej. Kwiaty języczkowe są długie i lekko wygięte na zewnątrz, tworzą jeden bądź kilka okółków.
Kwiaty są bardzo zróżnicowane pod względem barw, przeważają jednak barwy pastelowe, stonowane. Ze względu na wypełnienie koszyczka i szerokości kwiatów języczkowych stosuje się następujące nazwy grup odmianowych:
1) pojedyncze – pojedynczy okółek kwiatów języczkowych
2) półpełne – kołnierzykowe (kryzowane) – na styku kwiatów rurkowych i języczkowych występuje dodatkowy okółek krótkich kwiatów języczkowych.
3) pełne – kwiaty języczkowe w kilku okółkach.
Wysokość kwitnących roślin zależy od odmiany. Średnica rozety liściowej wynosi ok. 30-35 cm, a liście mają przeciętnie 15-30 cm. Szypuła kwiatostanowa może mieć długość do 50-60 cm. Jednocześnie na jednej roślinie pojawia się kilka pędów kwiatostanowych.
Wymagania: Gerbera jest rośliną wymagającą i kapryśną, wymaga przede wszystkim wysokiej temperatury powietrza i podłoża. W naszych warunkach klimatycznych może być uprawiana oczywiście wyłącznie w szklarniach lub ogrzewanych tunelach, z dodatkowo zamontowanym systemem grzewczym pod parapetami lub na powierzchni podłoża. Najlepiej rośnie w dużych, jasnych, dobrze wentylowanych szklarniach zblokowanych.
Temperatura: Gerbera musi być uprawiana w wysokich, dobrze wietrzonych szklarniach, w których temperatura w okresie wzrostu nie spada poniżej 15oC. Temperatura powietrza latem to 20-25oC, a zimą 16-18oC. W nocy temperatura powietrza powinna być o 2-3 stopnie niższa. Jeżeli rośliny przechodzą zimą okres spoczynku to wtedy utrzymujemy temperaturę 8-12oC, lub nawet 4-8oC, ale opóźnia to kwitnienie o ok. miesiąc. Niewskazana jest natomiast temperatura powyżej 28oC, ponieważ rośliny łatwiej są wtedy atakowane przez grzyby chorobotwórcze. Ważna jest również odpowiednia temperatura podłoża – gdy wynosi 21-25oC, to roślina najlepiej pobiera składniki pokarmowe.
Światło: Gerbera nie wykazuje reakcji na długość dnia (fotoperiodyzm), reaguje natomiast lepszym kwitnieniem na większe natężenie światła. Aby rośliny zadowalająco kwitły także zimą, należy je doświetlać. Natomiast siewki i młode rośliny preferują mniejsze natężenie światła, a nasiona kiełkują w ciemności.
Wilgotność powietrza i podłoża: Zależą one od fazy wzrostu roślin. Latem podlewanie powinno być obfite, siewki i młode rośliny wymagają tylko zraszania, a w czasie inicjowania pąków podlewanie powinno być najobfitsze.
Podłoże: Powinno być przepuszczalne z dużą zawartością próchnicy, o odczynie kwaśnym (pH 5,5-6,5). Najlepszy jest torf wysoki lub mieszanka torfu wysokiego z kompostem korowym. Dobre rezultaty daje też uprawa gerbery w wełnie mineralnej (ale wtedy należy pamiętać o każdorazowym jednoczesnym nawadnianiu i nawożeniu – [tooltip tip=”Jednoczesne nawadnianie i nawożenie.”]fertygacja[/tooltip]). Gerbera nie lubi dużego zasolenia gleby, dlatego nawozy mineralne należy wprowadzać w stosunkowo niskich roztworach (do 1,5 g KCl/l). Natomiast nie jest wrażliwa na „zmęczenie gleby” i może wiele lat rosnąć w tym samym miejscu.
Rozmnażanie: Stosuje się zarówno rozmnażanie generatywne (głównie dla ras) oraz wegetatywnie (odmiany).
Rozmnażanie generatywne
Tą metodą możemy uzyskać stosunkowo dużo zdrowego materiału w dość krótkim czasie. Oczywiście otrzymujemy tu rośliny nieco różniące się od siebie i wymagające intensywnej selekcji podczas pikowania. Ponadto otrzymuje się z nich niemal dwukrotnie niższy plon niż z roślin rozmnażanych wegetatywnie. Często tę metodę stosuje się dla otrzymywania odmian doniczkowych F1. Aby otrzymać nasiona kwiaty muszą być sztucznie zapylone. Nasiona gerbery są dość duże (220-400 sztuk/1g), zaopatrzone w aparat lotny (zdjęcie z prawej). Najlepiej kiełkują nasiona świeże, zaraz po zbiorze (dobrze przechowywane zachowują zdolność kiełkowania przez 8-9 miesięcy). Zaprawione nasiona wysiewamy punktowo do skrzynek wysiewnych, aparatem lotnym do góry („włoski” lekko wystają ponad powierzchnię podłoża). Kiełkują w ciemności, w temperaturze 20oC w ciągu 7-10 dni. Po ok. 3 tygodniach (pojawienie się pierwszych liści właściwych) należy siewki przepikować pojedynczo do doniczek. Gdy rośliny mają wykształcone 2-3 liście można je wysadzać na miejsca stałe (zdjęcie po lewo). Termin siewu zależy od sposobu uprawy i planowanego terminu zbioru, a okres produkcji rozsady trwa ok. 12-15 tygodni.
Rozmnażanie wegetatywne
Najczęściej stosuje się rozmnażanie in vitro, ponadto można stosować podział roślin oraz sadzonki pędowe.
-
In vitro jest obecnie najważniejszym sposobem rozmnażania roślin szklarniowych in vitro – umożliwia otrzymanie dużej liczby identycznych roślin wolnych od chorób, wymaga to jednak specjalistycznego sprzętu i laboratorium.
- podział – rośliny mateczne wyjmujemy z podłoża i dokładnie płuczemy bryłę korzeniową. Ucinamy blaszki liściowe i skracamy korzenie oraz usuwamy pędy kwiatostanowe. Następnie ostrym nożem tniemy bryłę korzeniową na fragmenty z przynajmniej 1 widoczną rozetą liści. Po odkażeniu w roztworze np Benlate wysadzamy rośliny bezpośrednio na docelowe miejsce uprawy.
- sadzonki pędowe – po delikatnym wyrwaniu wszystkich liści i kwiatów , karpy mateczne umieszcza się jedna obok drugiej w mnożarce, tak aby szyjka korzeniowa znajdowała się 2-3 cm nad powierzchnią podłoża. Podłożem powinien być lekko zwapnowany i wzbogacony w składniki pokarmowe torf wysoki. Należy zachować wysoką temperaturę powietrza i podłoża (ok. 25oC) oraz wysoką wilgotność podłoża (80-90%). Po ok. 7-10 dniach z pąków śpiących zaczynają wyrastać nowe rozety liści, a po ok. 3 tygodniach, gdy pojawi się trzeci liść można rozpocząć pobieranie sadzonek. Rośliny mateczne wykorzystuje się przez ok. 3 miesiące, zbierając sadzonki trzykrotnie. Z jednej rośliny matecznej można uzyskać przeciętnie 20-50 sadzonek. Sadzonki umieszcza się je w przepuszczalnym i sterylnym podłożu w warunkach podobnych do warunków niezbędnych do wybicia pędów. Po 2-3 tygodniach zaczyna się tworzenie korzeni. Okres produkcji sadzonek aż do momentu, gdy można je wysadzić na miejsce stałe trwa ok. 5-7 tygodni.
Uprawa: Gerberę można uprawiać w cyklu jednorocznym lub dwuletnim. Rośliny sadzimy do skrzynek, kontenerów (ok. 10 litrowe), worków plastikowych lub bezpośrednio na zagony (gruntowe lub podwyższone). Przy sadzeniu na zagony należy przygotować warstwę podłoża o miąższości ok. 30 cm. Sadzi się dość płytko, tak aby skrócony pęd w całości wystawał ponad powierzchnię podłoża. Dzięki temu chronimy wrażliwy na nadmiar wilgoci stożek wzrostu. Sadzenie przeprowadza się w dwóch terminach – częściej latem (VI-VII) na kwitnienie jesienno-zimowe oraz wiosną (III) na kwitnienie letnie. Rozstawa sadzenia – w uprawie jednorocznej 20 x 30cm, w dwuletniej 30 x 30cm. Po posadzeniu stosuje się typowe zabiegi pielęgnacyjne – podlewanie i nawożenie (lub w przypadku podłoży inertnych), ochrona, utrzymywanie odpowiedniej temperatury i wilgotności.
Zabiegi specjalne
- usuwanie pędów kwiatostanowych – przeprowadza się przede wszystkim po wysadzeniu gerbery na miejsce stałe, tak aby wzmocnić część wegetatywną rośliny. Opóźnia to wprawdzie kwitnienie ale wpływa na ilość i jakość kwiatów. Kwiaty usuwa się także przed okresem spoczynku.
- czyszczenie roślin – wyrywanie najstarszych liści, które stopniowo żółkną i zasychają, dzięki czemu ogranicza się rozwój chorób grzybowych. Zabieg powtarzamy co 2-3 tygodnie.
- prześwietlanie roślin – jednorazowe usunięcie 1/3 najstarszych liści z bardzo silnie, nadmiernie rozrośniętych roślin. Ograniczenie ilości liści wpływa korzystnie na wytwarzanie nowych kwiatów.
- wprowadzanie w stan spoczynku – stosowane przy uprawie dwuletniej. Polega na stopniowym ograniczeniu podlewania i nawożenia w XI-XII oraz obniżeniu temperatury do ok. 15oC. W tym czasie usuwa się też wszystkie pąki kwiatostanowe.
Zbiór kwiatów: Rozpoczyna się, gdy zaczynają pylić 2 pierwsze okółki kwiatów rurkowych, a kwiaty języczkowe są już dobrze rozwinięte. Przy sadzeniu czerwcowym największe plony kwiatów uzyskujemy jesienią i zimą. Z jednej rośliny otrzymujemy średnio 20 kwiatów w ciągu sezonu. Zbioru dokonuje się ręcznie, delikatnie wykręcając łodygi u nasady.
Kwiatostany można przechowywać przez kilka dni w wodzie w pomieszczeniu o temperaturze 5-10oC lub na sucho przez 2 tygodnie zawinięte szczelnie w folię w chłodni o temp. 1-2oC.
