Convallaria majalis – konwalia majowa, lanuszka
Pochodzenie i opis
Convallaria majalis – konwalia majowa, lanuszka rośnie dziko od Europy do zachodniej Azji. Rośnie także w Polsce północnej i na Mazowszu w wilgotnych lasach mieszanych i liściastych. Osiąga wysokość 10-30 cm. Ma pokrój kobiercowy. Korzeni się płytko, główna masa korzeni znajduje się w warstwie do 14 cm. Wytwarza kłącza, które po kwitnieniu przestają rosnąć, a ich rolę przejmują nowe rozgałęzienia kłączy. Liście są duże, ciemnozielone, o równoległym unerwieniu, żółknące i zamierające na jesieni.
Konwalia majowa jest kłączową byliną zimującą w gruncie. Ma ozdobne białe pachnące kwiaty. Tworzy kobierzec ciemnozielonych liści.
Pęd kwiatostanowy otulony jest 2-3 liśćmi. Wyrasta on z kłączy dwuletnich. Kwiaty są zebrane w jednostronne grona. Są dzwonkowate, białe, pachnące. Kwitnienie w V-VI. Owocami są czerwone, trujące jagody, które utrzymują się na roślinie nawet do następnego kwitnienia. Cała roślina jest trująca. Konwalia jest rośliną długowieczną, rozrastającą się w szerokie dywany. Jest bardzo ekspansywna, porównywalnie do perzu.
Wymagania i uprawa
Konwalia lubi stanowisko lekko ocienione, a nawet słoneczne na glebie średnio wilgotnej. Na stanowiskach zbyt zacienionych konwalie kwitną znacznie słabiej, albo wytwarzają tylko liście. Jednakże doskonale rosną pod drzewami. Gleba może być przeciętna, lekka, próchniczna, wilgotna. Zbyt ciężką glebę należy rozluźnić kompostem lub piaskiem. Odmiany uprawne wymagają odczynu obojętnego lub tylko lekko kwaśnego (pH 6,5-7,0).
Podłoże przed sadzeniem musi być dobrze odchwaszczone, zwłaszcza z kłączy perzu. Przed sadzeniem należy skrócić korzenie na długość 10-12 cm. Głębokość przykrycia kłączy wynosi 2-3 cm. Najlepiej sadzić w podłoże w drugim roku po oborniku i zasilanej nawozami mineralnymi. W następnych latach zasadnicze nawożenie stosuje się w okresie od kwitnienia do połowy VIII lub bardzo wczesną wiosną. Wskazane jest od czasu do czasu zasilić kompostem. W miarę rozrastania się roślin ograniczać rozprzestrzenianie się tego gatunku. Dobrym zabezpieczeniem przed nadmiernym rozrastaniem się kłączy może być pasek papy lub grubej folii wkopany pionowo w ziemię na głębokość ok.20 cm.
Pędzenie konwalii
Konwalię można zmusić do znacznie wcześniejszego kwitnienia niż w V. W tym celu przeprowadza się proces pędzenia kłączy.
Kłącza przeznaczone do pędzenia wykopuje się późną jesienią, gdy zaczynają zasychać liście. Oczyszcza się je z ziemi i zaschniętych liści i sortuje na kłącza z pąkami kwiatowymi i z pąkami liściowymi.
Kłącza z pędami kwiatostanowymi są grubsze i tępo zakończone – najczęściej w drugim lub trzecim roku uprawy. Wraz z korzeniami o długości min.10-12 cm sadzimy je do doniczek lub skrzynek w czysty torf lub piasek co 2-3 cm. Do czasu rozpoczęcia pędzenia kłącza dołujemy w chłodnym miejscu (0-2oC) i systematycznie podlewamy. Już na początku XI możemy przystąpić do pierwszego terminu pędzenia. Korzenie skracamy do ok.10 cm. Aby przyspieszyć zakwitanie należy kłącza wykąpać w wodzie o temp.30-35oC przez 8-12 godzin.
Tak przygotowane kłącza sadzimy do pojemników z piaskiem, trocinami i mchem co 3 cm od siebie. Pąki muszą wystawać nad ziemię. Pojemniki umieszczamy w pomieszczeniu o temperaturze pokojowej, początkowo w ciemności. Gdy pędy wyrosną na wysokość ok.10 cm, wystawiamy je na światło, gdzie konwalie zakwitną po 4-5 tygodniach.
Kolejny termin pędzenia przypada na drugą połowę zimy. Termin ten nie wymaga kąpieli kłączy. Od połowy I pojemniki stojące w chłodnym miejscu przenosimy do ciepłego pomieszczenia, gdzie po 3-4 tygodniach otrzymamy kwitnące rośliny. Po zakwitnięciu konwalii warto jest obniżyć temperaturę w pomieszczeniu do ok.10-15oC, co przedłuży okres kwitnienia.
Rozmnażanie
Konwalię można rozmnażać przez sadzonki kłączowe z kłącza jednorocznego, z przynajmniej jednym pąkiem w X-XI. Kłącza sadzi się na głębokość 2,5 cm, w rozstawie co 10 cm. Prostym sposobem jest podział kłączy w X.
Ośno Lubuskie nazywane jest „konwaliowym miastem”, ponieważ na przełomie XIX i XX wieku produkowano tutaj na skalę europejską oraz amerykańską ogromne ilości kłączy konwalii.
Zastosowanie
Konwalie stosuje się do obsadzania dużych powierzchni pod drzewami, wraz z paprociami. Pod dużymi drzewami należy konwalii zapewnić większą wilgotność. Konwalia jest stosowana przede wszystkim jako kwiat cięty oraz do pędzenia. Kwitnie w okresie I Komunii Świętych i jest nieodłącznym elementem tych uroczystości.
Trujące substancje znalazły zastosowanie w lecznictwie. Surowcem zielarskim jest ziele z rozkwitającymi kwiatami. W mniejszym stężeniu sok konwalii używany jest do produkcji leków homeopatycznych, leczących choroby układu sercowo-naczyniowego.