Kaktusy


Kaktusy należą do tzw. sukulentów pędowych, tzn. gromadzą wodę w pędach, a liście mają ograniczone do cierni (a nie do kolców !!!), tak aby zminimalizować powierzchnię parowania i dodatkowo zabezpieczyć się przed amatorami zgromadzonej wody. Ponadto pędy kaktusów często pokryte są warstwą wosku (zabezpieczenie przed parowaniem) oraz włoskami (ochrona przed nocnymi spadkami temperatury i utratą wody).

Kaktusy pustynne najczęściej przybierają kształt kuli lub kolumny, co również powoduje zmniejszenie powierzchni rośliny. Korzenie kaktusów nie rosną w czasie suszy, natomiast tworzą się w tym czasie zaczątki korzeni (tzw. korzenie oczekujące). Gdy tylko pojawia się woda korzenie te zaczynają intensywnie rosnąć i wchłaniać wodę. Korzenie kaktusów epifitycznych wyrastają na całej długości zwisających, członowanych, płaskich pędów, zwisają swobodnie, czepiają się podpór i zakorzeniają w podłożu.

Kaktusy – pochodzenie

Kaktusy należą do specyficznej grupy roślin – sukulentów, do rodziny Cactaceae (kaktusowate). Pochodzą głównie z obu Ameryk, a nieliczne z Afryki. Typowe kaktusy pustynne, naziemne (geofity), są wybitnie przystosowane do warunków skrajnej suszy i maksymalnego nasłonecznienia.

Czy wiesz, że …

Są też kaktusy nadrzewne (epifity), które rosną w tropikalnej dżungli, na drzewach, w półcieniu. Te już mniej kojarzą nam się z typowym kaktusem. O dziwo, w warunkach tropikalnych, gdzie codziennie pada obfity deszcz, też muszą walczyć o wodę, ponieważ ta szybko spływa z liści, a niewielkie korzenie nie są w stanie pobrać zbyt dużo wody. Dlatego muszą cały czas mieć zapas wody w mięsistych pędach wyglądających jak wydłużone liście.

Kaktusy mają ciernie, a nie kolce …

Kaktusy należą do tzw. sukulentów pędowych, tzn. gromadzą wodę w pędach, a liście mają ograniczone do cierni (a nie do kolców !!!), tak aby zminimalizować powierzchnię parowania i dodatkowo zabezpieczyć się przed amatorami zgromadzonej wody. Ponadto pędy kaktusów często pokryte są warstwą wosku (zabezpieczenie przed parowaniem) oraz włoskami (ochrona przed nocnymi spadkami temperatury i utratą wody). Kaktusy pustynne najczęściej przybierają kształt kuli lub kolumny, co również powoduje zmniejszenie powierzchni rośliny. Korzenie kaktusów nie rosną w czasie suszy, natomiast tworzą się w tym czasie zaczątki korzeni (tzw. korzenie oczekujące). Gdy tylko pojawia się woda korzenie te zaczynają intensywnie rosnąć i wchłaniać wodę. Korzenie kaktusów epifitycznych wyrastają na całej długości zwisających, członowanych, płaskich pędów, zwisają swobodnie, czepiają się podpór i zakorzeniają w podłożu.

Kwiaty kaktusów

Kwiaty kaktusów mają bardzo żywe barwy, które muszą bardzo skutecznie, w krótkim czasie przywabić owady. Wytworzone po zapyleniu i zapłodnieniu owoce (jagody) są często jadalne i bardzo smaczne. U niektórych kaktusów (np. u opuncji) pąki kwiatowe po oderwaniu ukorzeniają się i stanowią zaczątek nowej rośliny rozmnożonej wegetatywnie.

Kaktusy – wymagania

Nie da się jednoznacznie opisać wymagań kaktusów, choćby dlatego, że zasadniczo dzielimy je na dwie grupy, różniące się pochodzeniem. Wyróżniamy kaktusy naziemne i epifityczne:

Kaktusy naziemne

pochodzą przede wszystkim z pustyń i półpustyń, gdzie panuje bardzo silne nasłonecznienie, wysoka temperatura w dzień i niska (nawet ok. 0oC) w nocy oraz bardzo długie okresy suszy. Gleba jest najczęściej piaszczysto-żwirowa, silnie zmineralizowana, z małą ilością substancji organicznej.

Kaktusy epifityczne

pochodzą z lasów tropikalnych Ameryki Południowej, gdzie rosną w półcieniu wysokich drzew, temperatura przez cały rok jest podobna, nie ma znaczących wahań między temperaturą dnia i nocy, a deszcze padają codziennie, przez co wilgotność powietrza jest bliska 100%. Podłoże jest bardzo próchniczne, z dużą ilością substancji organicznej, o małej miąższości (szczelina kory, rozwidlenie konarów itp.).

Kaktusy – uprawa

Całoroczna uprawa kaktusów związana jest ściśle z ich pochodzeniem i wymaganiami, dlatego też oddzielnie należy omówić uprawę geofitów i epifitów.

Kaktusy naziemne

rosną wiosną i latem. Można je wtedy, po krótkim zahartowaniu, wystawić na słoneczny taras lub do ogrodu. Natomiast późną jesienią i zimą rośliny przechodzą spoczynek. Należy wtedy bezwzględnie obniżyć temperaturę powietrza, nawet do ok. 6oC i zaprzestać podlewania i nawożenia. Ważne jest aby rośliny stały w tym czasie w jak najlepiej oświetlonych pomieszczeniach. W marcu rozpoczynamy stopniowo podlewanie i nawożenie.

Kaktusy pustynne nie znoszą nadmiernie wilgotnego podłoża, lepiej tolerują okresowe przesuszenie podłoża. Nie znoszą wody stagnującej na podstawce. W okresie wzrostu potrzebują systematycznego nawożenia, najlepiej specjalnymi nawozami z większą zawartością potasu i fosforu niż azotu, w odstępach 2 tygodniowych.

Kaktusy naziemne nie znoszą nadmiernie zasolonego podłoża. Podłoże powinno być bardzo przepuszczalne, najlepiej z dodatkiem gruboziarnistego piasku lub drobnego żwiru, z niewielką ilością próchnicy. Podłoże powinno mieć odczyn obojętny lub bardzo lekko kwaśny.

Kaktusy naziemne nie wymagają wysokiej wilgotności powietrza i doskonale radzą sobie w mieszkaniach z centralnym ogrzewaniem. Najlepiej rosną w miejscach bardzo dobrze oświetlonych, najlepiej na południowym parapecie, bezpośrednio na słońcu.

Kaktusy epifityczne

wymagają zupełnie odmiennych warunków uprawy. Nie przechodzą okresu spoczynku i przez cały rok wymagają temperatury pokojowej. Nie znoszą wystawiania na taras ani do ogrodu. Wymagają regularnego podlewania i nawożenia przez cały okres intensywnego wzrostu. Podłoże powinno być przepuszczalne, z dużą ilością substancji organicznej (torfowo-korowe), stale wilgotne, powinno mieć odczyn lekko kwaśny do kwaśnego. W okresie wzrostu potrzebują systematycznego nawożenia, dawkami większymi i częściej niż kaktusy naziemne. Znoszą też większe zasolenie podłoża.

Kaktusy epifityczne wymagają wysokiej wilgotności powietrza, dobrze reagują na opryskiwanie i zamgławianie (nie opryskujemy roślin kwitnących). Najlepiej rosną w miejscach lekko ocienionych, w świetle rozproszonym. Nie znoszą bezpośredniego działania promieni słonecznych.

Kaktusy – rozmnażanie

Kaktusy można rozmnażać przez nasiona, sadzonki pędowe lub szczepienie.

Rozmnażanie z nasion jest żmudne i długotrwale. Nasiona można kupić w zwykłych sklepach ogrodniczych. Są dość drobne. Wysiewa się je wiosną do bardzo płaskich tacek, z niewielką ilością mineralnego, przepuszczalnego podłoża (np. mieszanka piasku z perlitem). Nasion nie przykrywamy podłożem, a tylko lekko wklepujemy. Tacki przykrywamy folią przepuszczającą światło i trzymamy w temperaturze ok. 25oC. Nasiona kiełkują wolno, do kilku tygodni. Po ok. 2 miesiącach, kiedy na siewkach pojawiają się pierwsze ciernie, siewki pikujemy.

Sadzonki (człony kaktusów epifitycznych, pędy boczne kaktusów kulistych) ścinamy ostrym nożem, osuszamy, przesypujemy miałem węglowym i umieszczamy w wilgotnym piasku, tak aby stabilnie w nim stały. Pojemniki z sadzonkami przykrywamy folią lub słoiczkiem, dzięki czemu uzyskujemy wysoką temperaturę (ok. 20oC) i wilgotność. Ukorzenienie trwa ok. 2-3 tygodni. Niektóre gatunki (głównie epifityczne) wytwarzają korzenie już na roślinie matecznej.

Szczepienie kaktusów znajduje coraz większą rzeszę zwolenników. Polega na połączeniu ze sobą i zrośnięciu się dwóch różnych gatunków kaktusów. Stosowane jest przede wszystkim dla uzyskiwania gatunków, którym trudno jest rosnąć na własnych korzeniach oraz dla gatunków bezchlorofilowych, niezdolnych do samodzielnego życia. Podkładka i zraz powinny mieć bardzo gładką, nie poszarpaną powierzchnię cięcia, powinny też ściśle przylegać do siebie (w tym celu używa się sterylnych długich igieł). Zrastanie dwóch komponentów następuje już po kilku dniach.


Rośliny ozdobne